Auto van de zaak lastige klus voor inspecteur

Sinds het arrest van 13 augustus 2010 is duidelijk dat de inspecteur in discussies rondom de autokostenfictie als eerste aan zet is: hij moet aannemelijk maken dat een auto ter beschikking is gesteld aan de werknemer. Pas als de inspecteur hierin slaagt, gaat de wet er vanuit dat de auto privé kan worden gebruikt en wordt dit voordeel forfaitair bijgeteld bij het loon. Deze bijtelling blijft alleen achterwege als de werkgever of de werknemer bewijst dat de auto voor niet meer dan 500 kilometer privé wordt gebruikt.

Waddeneilandarrest
De eerste stap werd vaak overgeslagen; partijen gingen meteen in discussie over de 500-kilometergrens. Pas na het zogeheten waddeneilandarrest kwam hier verandering in.

In deze casus hadden medewerkers van een hotel op een waddeneiland toegang tot het kastje waarin de sleutels van de twee auto’s van het hotel werden bewaard. De medewerkers moesten de auto’s gebruiken voor het vervoer van hotelgasten van en naar de veerpont en het verzorgen van tochten met de hotelgasten op het eiland. Incidenteel gebruikten de medewerkers de auto’s ook voor onder meer het bijwonen van vergaderingen op het vaste land. Er werd geen sleuteladministratie bijgehouden en ook een kilometeradministratie ontbrak.

De Hoge Raad oordeelde dat er geen sprake was van ter beschikking gestelde auto’s omdat de medewerkers de auto’s slechts bestuurden ter uitvoering van bepaalde opdrachten van de werkgever. Niet de medewerkers maar de werkgever had volgens de Hoge Raad de feitelijke beschikkingsmacht over de auto’s. Opmerkelijk aangezien het gebruik van de auto’s niet werd gecontroleerd door de werkgever. De inspecteur heeft echter de bewijslast en hij kon volgens het hof niet aannemelijk maken dat er andere doeleinden waren waarvoor de medewerkers de auto’s gebruikten of konden gebruiken. De Hoge Raad moest zich aansluiten bij de vaststelling van deze feiten.

Wat was de reikwijdte van dit arrest? De medewerkers woonden op loopafstand van het hotel en het gaat om een klein eiland. Had het feit dat de mogelijkheid tot privégebruik beperkt was meegespeeld? Ik bleef in verwarring achter.

Arena-arrest
De feitelijke beschikkingsmacht kwam begin van dit jaar weer terug in een arrest over een bestuurder van een BV die de Mercedes van de zaak gebruikte voor het vervoer van klanten naar bouwprojecten en naar wedstrijden van Ajax.

Volgens de Hoge Raad was er geen sprake van een situatie waarin de auto slechts mocht worden bestuurd ter uitvoering van bepaalde opdrachten van de werkgever. De bestuurder had de feitelijke beschikkingsmacht over de auto omdat hij als enig bestuurder zelfstandig kon bepalen of en op welke wijze hij van de auto gebruik maakte.

Waren de bezoeken aan de Arena van invloed geweest op de beslissing van de Hoge Raad? Of was doorslaggevend geweest dat de bestuurder zelf kon bepalen welke opdrachten hij uitvoerde? Opvallend was in ieder geval dat de Hoge Raad in dit arrest de nadruk legde op het al dan niet mogen gebruiken van de auto van de werkgever. In het waddeneilandarrest constateerde de Hoge Raad dat de auto’s alleen werden gebruikt voor bepaalde opdrachten van de werkgever. Of privégebruik met de auto was toegestaan kwam in dat arrest niet uitdrukkelijk aan de orde.

Thuiszorg-arrest
De laatste keer dat de Hoge Raad zich uitliet over de feitelijke beschikkingsmacht was in de zomer van dit jaar. Medewerkers van een thuiszorgorganisatie gebruikten poolauto’s voor het bezoeken van patiënten. Zij haalden de sleutel op en leverden die aan het einde van de dag weer in. Het gebruik van de auto werd niet vastgelegd. De auto’s werden incidenteel door de medewerkers mee naar huis genomen. Er was een verbod op privégebruik maar dat was niet in alle gevallen schriftelijk vastgelegd. De medewerkers beschikten over een tankpas. Het gebruik hiervan werd niet gecontroleerd. De auto’s waren op ongebruikelijke tijdstippen geflitst. Hiervoor kon niet in alle gevallen een verklaring worden gegeven.

Ook in dit geval was de Hoge Raad van oordeel dat de feitelijke beschikkingsmacht bij de medewerkers lag. Zij hadden gedurende de gehele werkdag de auto’s tot hun beschikking en konden zelf de wijze van gebruik van de auto’s bepalen. Bovendien was privégebruik mogelijk en kwam het in de praktijk ook voor. Voor de eerste keer nam de Hoge Raad expliciet het (mogelijke) privégebruik van de auto’s mee in zijn overwegingen.

Samenvattend
In het waddeneilandarrest hadden de medewerkers vrije toegang tot de autosleutels maar privégebruik was gezien de omvang van het eiland niet aannemelijk. Er was geen sprake van ter beschikking gestelde auto’s. De bestuurder met vrije toegang tot de autosleutel die was geflitst tijdens ritten naar de Arena had volgens de Hoge Raad wel de beschikking over de auto. En dat gold ook voor de thuiszorgmedewerkers met vrije toegang tot de autosleutels die waren geflitst op ongebruikelijke tijdstippen.

Alhoewel de inspecteur niet aannemelijk hoeft te maken dat de auto ter beschikking is gesteld voor privégebruik, lijkt na deze drie arresten het al dan niet (kunnen) gebruiken van de auto voor privédoeleinden toch wel degelijk een rol te spelen. Het privégebruik aan de hand van camerabeelden laat de rechter zien dat de auto’s niet alleen voor opdrachten van de werkgever worden gebruikt en vormen daarmee een indicatie dat de feitelijke beschikkingsmacht bij de medewerker ligt.

Camerabeelden
Ondertussen heeft de Hoge Raad in een discussie over de 500 kilometergrens geoordeeld dat de Belastingdienst geen gebruik meer mag maken van ANPR-camerabeelden. De inspecteur kan ze derhalve ook niet meer gebruiken als bewijs dat er sprake is van een ter beschikking gestelde auto. Hij wordt hierdoor gedwongen om met ander bewijs te komen. Dit maakt het leven van de inspecteur een stuk lastiger. Maar vlak voor het zomerreces heeft de staatssecretaris de Tweede Kamer geïnformeerd dat wordt bekeken op welke wijze het gebruik van camerabeelden wettelijk kan worden verankerd. Het is voor werkgevers (en werknemers) te hopen dat deze wetgeving nog even op zich laat wachten.

Bron: Salarisnet